Femmes fatales - film noir

Złe, fatalne, niebezpiecznie piękne... czyli kobiety. Ale nie byle jakie kobiety, tylko te z amerykańskiego "czarnego" kina lat 40. i 50., czyli "filmów noir".

Filmy te, jak się powszechnie przyjęło - stworzone przez mężczyzn dla mężczyzn, inspirowane zazwyczaj "czarną" literaturą, egzystencjalizmem i kinem niemieckim z czasów ekspresjonizmu są, oczywiście, mroczne i wieloznaczne... sugerują istnienie ludzkiego sobowtóra, ciemnego ducha/alter-ego, pojawia się w nich moralny i fizyczny chaos, korupcja, zbrodnia, pesymizm, alkohol, cygara, no i rzecz jasna - miejskie ulice nocą, biura detektywistyczne, szynki i speluny, ale również wytworne wnętrza, w których mieszkają np. młode piękne utrzymanki bogatych mężczyzn. Generalnie jest jednak mrocznie, ponuro i niebezpiecznie.

U progu tajemnicy, 1948

Mildred Pierce, 1945

Wielki sen, 1946

Gilda,1946

Zmysłowa, niebezpieczna kobieta żyje w tych ciemnościach. I dobrze się czuje w "męskim" świecie mrocznych korytarzy i tajemniczych wejść, alkoholu, papierosów, rewolwerów. Jest wyrazem wewnętrznego lęku bohatera przed seksualnością. Często można spotkać się z opinią, że w czarnym kinie istniała kobieta „idealna”: „niebezpieczne piękna”, ale pozbawiona własnego zdania, płytka. Z drugiego strony stanowi ona swego rodzaju „przeszkodę” na drodze bohatera. Skonstruowana przez męskie Hollywood lat 40. tak, aby mężczyźni mogli dać wyraz/upust nie tylko swoim lękom, ale również fantazjom. Strach wzbudza – jak powszechnie wiadomo – kobieta samowystarczalna, ambitna, również taka, która ma władzę, dlatego w filmie noir kobiety ostatecznie zostają ponownie „wtłoczone w ograniczające je ramy patriarchatu”. Zgubne manipulantki, rozpustne i perwersyjne femmes fatales zwykle dążą do niezależności i bogactwa. Na pierwszy rzut oka twarde, szybko miękną bez silnych, męskich ramion. Zasadniczo kobiety z filmów noir dzieli się na dwie kategorie: kobiety-pająki i kobiety-odkupicielki.

Kobieta-pająk to zła kobieta. Splata sieć, by uwięzić i zniszczyć swoją ofiarę, lecz jakkolwiek dominuje nad mężczyzną wizualnie, również ukazana jest jako ofiara tego samego, fałszywego systemu wartości. Źródło i działanie jej seksualnej władzy kobiety - i zagrożenia, jakie stanowi - są wyrażone przez specyficzną ikonografię i jej styl: długie włosy, piękne nogi, wyrazisty makijaż i biżuterię, odważny, seksowny strój... lub jego brak. Dodatkowo kobieta-pająk uwielbia atmosferę mroku i rozpustę czy też niemoralną zmysłowość, pojawia się w otoczce dymu papierosowego; bywa uzbrojona nie tylko w atrybuty kobiecości, ale i w zupełnie męską broń - czyli broń. Główną obsesją czarnego kina było bowiem złączenie w kobiecie agresywności i zmysłowości. Kobieta-pająk odznacza się również grzechem pierworodnym: jest bardziej zainteresowana załatwieniem własnych interesów i zaspokojeniem własnych potrzeb, niż mężczyzną.

Kobieta-odkupicielka daje szansę wyalienowanemu, zagubionego mężczyźnie - ofiaruje miłość, zrozumienie, wybaczenie. Jest pasywna, wizualnie statyczna. Często stanowi tylko wyidealizowane marzenie o przeszłości, istnieje tylko we wspomnieniach, rzeczywistości alternatywnej. Jej wizerunek jest łagodniejszy, 100% kobiecy, cieplejszy.

Szklany klucz, 1942

Casablanca,1942

Kobieta w oknie, 1944

Trzeci człowiek, 1949

Hotel Noir, 2012

Dotyk zła,1958

Kobieta w oknie, 1944

O pięknych ikonach "noir" już pisałam w odniesieniu do ich życia prywatnego i ogólnego wizerunku. Futra, błyskotki, czarne koronki, śliwkowe lub czerwone usta, bujne, długie fale na głowie, dopasowane marynarki lub długie, "lejące" suknie - można by długo wymieniać elementy ich garderoby.

Szkarłatna ulica, 1945

Bestia ludzka, 1954

Listonosz zawsze dzwoni dwa razy, 1946

Sokół maltański, 1941

Bulwar Zachodzącego Słońca,1950

Zabójcza mania, 1950

Człowiek z przeszłością, 1947

Zabójcy, 1946

Podwójne ubezpieczenie, 1944

Kobieta w oknie, 1944

Śmiertelne porachunki, 1947

Dama z Szanghaju,1947